بار گرانی بر شانه های من .

                             بار گرانی ست بر شانه های من

محمود استاد محمد بازیگر , نویسنده و کارگردان تآتر در یادداشت زیر از رابطه خود با فرهاد میگوید:


گفتم نمیتوانم از " فرهاد مهراد " بنویسم  و این از سر ادا و اطوار نبود . دیگر حوصله ادا و اطوار هم ندارم و از هر چه "سکوت عالمانه " است , نکبتم میگیرد..
"فرهاد مهراد " موسیقیدان بود . پیانو و گیتار را خوب مینواخت . موسیقی کلاسیک را از عهد رنسانس  تا قرن بیستم می شناخت  ولی در حیطه موسیقی مدرن , دانشی بسیط , حسی جوشنده و نگاهی بدیع داشت .و البته خواننده هم بود . ولی من با فرهاد موسیقیدان  و به  خصوص با فرهاد خواننده , ارتباطی نداشتم , هرچند که از سالهای 47 تا 48 تا سال 60  کمتر روز و روزگاری بود که از حال یکدیگر بی خبر بمانیم .
هنوز نو جوان بودم که خواسته و نا خواسته , " فرهاد " را شنیدم . جوانی که میخواند ،  ولی مثل دیگران نمیخواند , ادا در نمیاورد , آرایش مو و مدل لباس  و غمزه های  نگاهش را به نمایش نمیگذارد , در حسرت خاطرات شبهای مهتابی و بید مجنون و بوسه های کشدار زنجموره نمیکند  برای گوش , اعصاب و شعور مردم احترام قائل است . میخواند , زنده و جاندار , مینوازد , حی و حاضر , و با کشش های خوش طنین موسیقی اش , فریاد میکشد, از بیخ  و بن جگر , از زیر آوار خفقان نعره میزند و اندکی بعد , غریب تر از کوکو سرای دشت غربت , مویه میکند .
در همان روزها , برحسب اتفاق - دقیقه ای صدای فرهاد را از رادیو شنیدم , گفت و گو بود  یا هر برنامه دیگر , نمیدانم , ولی فرهاد حرف میزد , از بوف کور هدایت و زمستان اخوان حرف میزد و من مانده بودم معطل که : فرهاد ؟ خواننده ترانه های " ری چارلز " و غم تنهایی هدایت ؟       خواننده  " کوچینی " و یاس زمستانی امید ؟
حیرتم معقول بود , هرگز نشنیده بودم که یک خواننده  موسیقی پاپ از ادبیات ایران و با ترفندی هشیارانه , از تاریخ سیاسی ایران حرف بزند. این پرسش در من کهنه شد, تا چهار سال بعد که برای نخستین بار فرهاد را در کافه فیروز , سر میز " محمد آستیم " دیدم . در آن دوران , جذب آستیم  و همراه شدن و هم صحبت شدن با آستیم  کار ساده ای نبود . عبث عبث تنهایی اش را نمی شکست , با هر کسی نمی نشست و لذت کلام خون چکانش را به رایگان قسمت نمیکرد . ولی آن روز در کافه فیروز , دیدم که " آستیم " انیس و مونس فرهاد است , رفاقتشان کهنه است و فرهاد , فرهاد همپاله و هم پیاله آستیم , اصلا فرهاد خواننده نیست , روشنفکر است , دردمند است , ادیب است . از نثر بیهقی حرف میزند ,  متن انگلیسی " بکت "  را به  من هدیه  میدهد  و سوره ای از قرآن را از حفظ میخواند.فردای آن روز حیرتم را برای  " اکبر مشگین " باز گو کردم . مشگین گفت :
" پیره پدر ! فرهاد , خیلی بیشتر از آن است که تو شناختی ."
از آن شب به بعد , حدیث سالها همدردی و هم بندی و هم خرجی آغاز شد . و من دیدم , دیدم که آن مستغنی از هرچه که دنیوی ست , آن بی نیاز از نام و جاه و جلالت مآبی های متداول , کمر نیاز را  چه آسان میشکند!
فرهاد در تمام آن سال ها به راحتی میتوانست , نه با فروش  تاریخ  تبار اندیشگی اش - فقط با رهن اندکی از وقتش ثروتمند شود , ولی نمیشد . نمی خواست , نمیفروخت , فروشنده نبود , حتی یک پرده از صدایش را , یک مضراب از سازش را , یک بار گفت: " من نمیتوانم زیر سایه سر نیزه  ترانه عاشقانه بخوانم و نخواند , هرگز نخواند .
فرهاد خواننده بود , اما از امتیازات  خوانندگی استفاده  نمیکرد . ترانه های  سیاسی میخواند , اما میراث خوار سیاست نبود, لاف سیاسی نمیزد , دکان سیاست باز نمیکرد , از هیچ نمدی توقع  هیچ کلاهی نداشت .که هیچ  , حتی به کلاهی که دیگران بر سر خود میگذاشتند, می خندید . اگر نوار        " جمعه " آن زمان را , نه , " جمعه " بعد از انقلاب , چاپ سال های پنجاه را پیدا کردید می بینید که ترانه سرا با یک هیبت سیاسی , ترانه اش را تقدیم کرده است به " دکتر اسماعیل خویی ", آهنگساز با شهامتی مبارزاتی , آهنگش را تقدیم کرده است به " غلامحسین ساعدی "و فرهاد برای آنکه در آن تقدیم نامچه دکاتیری کم نیاورد , صدایش را تقدیم کرده است به " دکتر صلحی زاده " و آن روزها صلحی زاده مشهورترین پزشگ ترک اعتیاد بود .
زهی تسخر ! که تو زدی بر بنیان آن باورهای بی گوهر. پیش از این گفتم که در تمام دهه پنجاه شاهد تک لحطه هایی از لحظات ماهیت هستی فرهاد بودم . از مرور لحظات هستی ارتباط میگذرم و به سال شصت, سال باور جدایی ها میرسم همان سالی که زندگی , حکم انجماد همه ما را جاری کرد و فهمیدیم که بهتر است  سرمای زمستان  خاموشی را تقسیم نکنیم  , هرکس  بار انزوای  خودش ر*ا *صبورانه بر دوش بکشد , ولی در جمع ما , حیرت فرهاد از صبوری اش  وسیع تر بود که چرا ؟  چرا هیچ کس او را نمیشناسد ؟ نمیشنود ؟ به جا نمیاورد ؟ چرا شنوندگان و پذیرندگان و تاییدکنندگان پیشین اصرار دارند که او را نشنوند ؟ فرهاد پس از جمعه هفده شهریور , ترانه جمعه را با  تنظیم جانداری از اسفندیار منفردزاده باز خوانی کرد. در آن سال , آن کار آنقدر موثر واقع شد که گویی ,  " جمعه " پیش بینی همه جمعه های خونین تاریخ است .
و بعد از آن " وحدت " را خواند . " وحدت " سرود سنگرهای  خیابانی سال 57 شد . مگر ممکن است طنین صدای فرهاد در شبانگاهان سنگرهای خیابانی فراموش شده باشد ؟  ولی شده بود !
این ناممکن اتفاق اقتاده بود و فرهاد نمیتوانست  برای " سرود وحدت " مجوز پخش بگیرد  .  مسئوولان اداره موسیقی همان سنگریان سال 57 دیگر فرهاد را نمیشناختند , نمیخواستند " وحدت " را بشنوند و فرهاد از این امتناع سخت , این برخوردهای یخین , دچار سرسام شده بود.
یک بار از او پرسیدم که : چه میگوید آن سنگر نشین امروز مدیر شده ؟
فرهاد با زهر خندی گفت : " میگوید :, " ح " جیمی کلمه ترجیع ترانه را غلط تلفظ کرده ای " و عکس العمل فرهاد مهراد , کسی که عربی را با فصاحت حرف میزد , چه میتوانست باشد ؟
خدا حافظ , ای صدای تبعید شده به فراسوی ابرها ؟ ای طنین جاری در جریان جوی ها .
و شما را , ای ریگ های غلتان در ته جوی , به راه و رفتار بی پایانتان  سوگند , اگر در فراسوها  ، در دشت دل انگیز صداقت , صدای ترنم پر دردی را شنیدید , به صاحب  آن صدا ، بعد از سلام بگویید:
بار گرانی ست بر شانه های من !

این خاموشی بیست ساله تو